Nghệ thuật sáng tạo – Nhìn từ chương trình khai mạc Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024

Tối 09/11, tại Quảng trường Nhà hát Lớn, Lễ khai mạc và diễu hành mở màn Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 tưng bừng diễn ra. Với chủ đề “Giao lộ”, Lễ khai mạc Lễ hội được dàn dựng với quy mô hoành tráng, nội dung độc đáo, nghệ thuật mới lạ, cùng sự tham gia của đông đảo các nghệ sĩ, đã để lại ấn tượng với công chúng. Lấy cảm hứng từ khung cảnh đô thị Thăng Long xưa và những tiếp biến từ quá khứ tới hiện tại, chương trình không chỉ tôn vinh vẻ đẹp của các di sản kiến trúc mà còn thể hiện sự đa dạng của các mảng màu văn hóa cùng hội tụ tại mảnh đất Thủ đô nghìn năm văn hiến; đồng thời, khơi dậy và lan tỏa tinh thần sáng tạo trong cộng đồng thông qua các hoạt động nghệ thuật, qua đó thúc đẩy sáng tạo phát triển trong mọi mặt đời sống xã hội.

Những sáng tạo nghệ thuật mới, ấn tượng, độc đáo

Chương trình khai mạc Lễ hội Thiết kế Sáng tạo 2024 có sự quan tâm, tham dự của nhiều lãnh đạo và đại diện các cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế cùng sự theo dõi và hưởng ứng diễu hành của đông đảo nhân dân Thủ đô Hà Nội.

Nhiều người dân và cả lãnh đạo tham dự cùng hưởng ứng các màn trình diễn nghệ thuật sáng tạo, hoạt động nghệ thuật đường phố đặc sắc của Lễ khai mạc và Lễ diễu hành.

Phát biểu tại lễ khai mạc, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Vũ Thu Hà cho biết: “Sau 5 năm trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, Hà Nội có đã nhiều hoạt động cụ thể hóa những cam kết xây dựng “Thành phố Sáng tạo”, từng bước khẳng định vị thế của một trong những thành phố, Thủ đô năng động sáng tạo của châu Á.

Ông Jonathan Wallace Baker - Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam cùng gần 20 đại diện cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế tham dự lễ Khai mạc.

Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam Jonathan Wallace Baker đánh giá cao khả năng và sức sáng tạo của Hà Nội cũng như ghi nhận nhiều nỗ lực trong việc tổ chức các hoạt động sáng tạo tôn vinh di sản văn hóa cũng như cộng đồng sáng tạo trẻ tại Việt Nam. Và điều đó được khẳng định và chứng thực qua những tác phẩm nghệ thuật sáng tạo ấn tượng được giới thiệu và trình diễn tại chương trình khai mạc Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024.
Với ý niệm tương lai là ánh xạ của quá khứ, chương trình khai mạc Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 có sự kết hợp sáng tạo giữa các loại hình nghệ thuật truyền thống và hiện đại, được chia làm hai chương: “Long Vân khánh hội” và “Diễu hành Phố Chợ”, mang đến trải nghiệm nghệ thuật độc đáo và sâu sắc cho người xem.
Chương I “Long Vân khánh hội” có sự tham gia của các nghệ sĩ đến từ nhiều phong cách âm nhạc khác nhau với các tác phẩm về cuộc sống, tình yêu, niềm tin và hy vọng. Tác phẩm mở màn "Giao lộ" thể hiện sự sang trọng, vẻ đẹp và những cảm xúc tiềm ẩn trong ngôn ngữ tiếng Việt qua những làn điệu cổ truyền của người Việt xưa.

“Giao lộ” - khi nghệ sĩ gạo cội cùng nghệ sĩ trẻ trình diễn các tích, các thoại, các tạo hình của làn điệu dân gian hòa quyện âm sắc hiện đại, tạo nên phần mở màn đặc sắc

Một trong những điều thú vị, đó là những tác phẩm có cách tiếp cận mới mẻ hơn giữa nghệ thuật tuồng, chèo, ca trù, quan họ với opera, rap và nhạc điện tử cùng Vpop. Chất liệu chung là âm nhạc mang tính di sản nhưng được phát triển và giới thiệu qua các tác phẩm được làm mới. Bên cạnh đó, màn live looping (tạo vòng lặp âm thanh trực tiếp) từ nghệ sĩ Trung Bảo trên sân khấu và âm thanh hiện đại của dàn bát âm truyền thống Việt Nam, như màn đối thoại giữa con người và đời sống, của nghệ thuật truyền thống và hiện đại.

Tác phẩm “Kẻ Chợ” - sự kết hợp nghệ thuật tuồng, chèo, beatbox và hợp xướng - như một cuộc đối thoại giữa nghệ thuật truyền thống và phong cách âm nhạc hiện đại

Chương II - Lễ diễu hành - mang tên "Diễu Hành Phố Chợ" bắt đầu ở Quảng trường Cách mạng tháng Tám và kết tại điểm Giao Lộ Hàng Khay đã thu hút rất nhiều người dân cùng xem, cùng diễu hành và cổ vũ cho đoàn rước ngựa. Sự kiện đã tôn vinh giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của Hà Nội, tạo điểm nhấn thị giác mạnh mẽ với người xem qua nhiều chuyển động "ngôn ngữ hình ảnh" đa dạng, từ biểu tượng cờ lọng, kiệu, cổ phục… đến hình tượng ngựa mang đôi cánh phiêu bồng chiều cao gần 5m, cùng các màn biểu diễn cộng hưởng từ các cá nhân, tổ chức đang thực hành kinh tế sáng tạo trên địa bàn Thủ đô.

Lễ “Diễu hành Phố chợ” đem lại không khí lễ hội tái hiện trong một sự kiện văn hóa cộng đồng giữa lòng đô thị - là một sáng tạo nghệ thuật thực sự đã đến gần và hút được sự hưởng ứng của chính nhân dân

Toàn bộ không gian chương trình tái hiện thành công khung cảnh Long Vân Khánh Hội đất Thăng Long xưa với âm thanh đặc trưng của nghệ thuật sân khấu truyền thống được lồng ghép khéo léo trong mỗi tác phẩm. Sân khấu của Lễ khai mạc cũng được xây dựng dựa trên khoảnh khắc “chạng vạng” giao thời giữa ngày và đêm, nơi đồng hiện cả quá khứ là cái chưa mất hẳn và hiện tại là điều đang diễn ra.
Để tạo nên “cái thần của một nơi chốn” ấy, sân khấu được hình thành từ các yếu tố vật thể (vị trí, kiến trúc, cảnh quan, con đường, đồ vật…) cùng các yếu tố phi vật thể (ký ức, những câu chuyện, lễ hội, tưởng nhớ, nghi thức, tri thức truyền thống, hoa văn, gấm vóc, màu sắc…). Qua đó, phần sân khấu nói riêng và toàn bộ sự kiện nói chung đã khơi gợi không gian của Hà Nội xưa, khi những cư dân trên mảnh đất này đã đóng góp sức sáng tạo riêng của mình để kiến tạo nên Thăng Long, luôn hướng đến nhân văn, thịnh vượng, văn minh, như tinh thần của sĩ phu Bắc Hà ngày xưa.

Những sáng tạo nghệ thuật tái hiện quá khứ Thăng Long xưa tiếp biến đến Hà Nội nay đã lan tỏa cảm hứng sáng tạo tới ngàn khán giả và nhân dân Thủ đô

Tổng quan, Lễ khai mạc đã tái hiện những kết nối quá khứ với hiện tại của Thăng Long - Hà Nội, phản ánh tinh thần sáng tạo mạnh mẽ và đoàn kết của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa Việt. Lễ Khai mạc và Lễ diễu hành đã lan tỏa cảm hứng sáng tạo tới hàng ngàn người xem, đến cộng đồng và thế hệ trẻ, giúp hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, lịch sử của quê hương và khuyến khích mọi người tham gia, thể hiện sức mạnh sáng tạo của mình, đóng góp vào sáng tạo chung cho đất nước. Đó cũng là ước vọng của người Việt Nam nói chung cũng như của người Hà Nội nói riêng.

Nghệ thuật sáng tạo thúc đẩy công nghiệp văn hóa cho cả cộng đồng

Theo tổng đạo diễn Nguyễn Quốc Hoàng Anh, lễ khai mạc Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội năm nay đã thành công khi giới thiệu những tác phẩm về sân khấu có tính đột phá, tính mới, tính kết hợp đa dạng, tính hài hòa trong việc trân trọng sự khác biệt của từng loại hình, lĩnh vực, khơi gợi năng lượng sáng tạo trong cách tiếp cận với di sản, lan tỏa nguồn cảm hứng liên ngành đối với các cái cộng đồng sáng tạo khác.

Việc thành công giới thiệu tác phẩm sân khấu đột phá tại Lễ hội Thiết kế Sáng tạo lan tỏa nguồn cảm hứng liên ngành đến nhiều nhóm cộng đồng và công chúng

Đạo diễn Nguyễn Đinh Nguyên - phụ trách tổ chức lễ diễu hành - nhận định việc Ban tổ chức Lễ hội quyết định đưa các hoạt động trình diễn sáng tạo tập thể ra không gian tổ chức rộng lớn ngoài trời với quy mô của một lễ diễu hành đã làm sức lan tỏa trong cộng đồng sẽ mạnh mẽ hơn. Cộng đồng cảm nhận được dòng chảy nghệ thuật sáng tạo mạnh mẽ của Thủ đô, và đóng góp vào vai trò cùng tham gia, hưởng ứng và cộng hưởng sáng tạo. Có thể kỳ vọng lễ diễu hành sáng tạo sẽ trở thành một sản phẩm du lịch cho Hà Nội, được tổ chức thường niên và trở thành ngày hội cho người làm sáng tạo, cho cộng đồng và thể hiện sức mạnh sáng tạo của thành phố, thậm chí là của đất nước. Từ góc nhìn kinh tế, đó là một ví dụ cho công nghiệp văn hóa đầy tiềm năng.

Một lễ diễu hành sáng tạo đa sắc đa

Không chỉ chương trình nghệ thuật và diễu hành tại lễ khai mạc, trong suốt thời gian diễn ra Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội, rất nhiều hoạt động cũng được tổ chức và đóng góp thúc đẩy công nghiệp văn hóa chung. Điều này thể hiện rõ một trong những thông điệp của Lễ hội là “Đưa sáng tạo trở thành một bộ phận quan trọng của thương mại và cạnh tranh quốc tế”.
Rất nhiều chương trình nghệ thuật trong Lễ hội lấy chất liệu truyền thống làm nền tảng để sáng tạo hài hòa với hiện đại, vừa giữ được bản sắc, vừa phù hợp với xu hướng mới. Nhiều tác phẩm dựa trên di sản kết hợp với công nghệ như trí thông minh nhân tạo để tái hiện di sản dưới hình thái sống động hơn, ấn tượng hơn, hợp thị hiếu hơn. Ngoài ra, Lễ hội còn có rất nhiều các tọa đàm, chia sẻ, workshop mang tính chuyên môn cao về cách thức và tiềm năng đưa sáng tạo vào trong những sản phẩm văn hóa để không chỉ gìn giữ, phát huy văn hóa Việt Nam tốt hơn, mà còn trở thành những sản phẩm của “kinh tế sáng tạo”.

Nhiều di sản đã và đang dần được “yêu thích” trở lại sau khi được tái hiện sống động hơn qua lăng kính của nghệ thuật, sáng tạo, công nghệ và tình yêu Hà Nội của những nhà sáng tạo

Nhìn từ chương trình khai mạc, có thể thấy, hiện rất ít địa phương như Hà Nội, từ Ủy ban nhân dân Thành phố, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đến các cơ quan, đơn vị liên quan, đã tạo ra một không gian có tính chất đặc thù theo trạng thái “hợp tác xã đồng sáng tạo” như Lễ hội Thiết kế Sáng tạo. Thật ra, mô hình này không mới trên thế giới, nhưng lại khá đặc thù, chưa được mở rộng tại Việt Nam. Khi Hà Nội có một sân chơi đồng sáng tạo, hay có thể gọi là dòng chảy tri thức cộng đồng được lưu chuyển, được va chạm với nhau giữa liên ngành và đa ngành, để cùng chia sẻ và đóng góp cho cộng đồng, thì đây sẽ trở thành sự kiện văn hóa đặc trưng cho thành phố. Hơn nữa, từ khóa “đồng sáng tạo” rất quan trọng, có thể tận dụng được nhiều nguồn lực về tri thức của địa phương cũng như những ý tưởng đến từ khu vực tư nhân, tạo ra một cái góc nhìn mới dành cho cơ quan quản lý văn hóa và đặc biệt là chính quyền thành phố Hà Nội tạo cơ hội phát triển công nghiệp văn hóa chung, lấy cộng đồng làm trung tâm, cho cả nhân dân và thành phố./.